Δημιουργία μουσικής

Στάδια παραγωγής

Σύλληψη ιδέας και σύνθεση  

    Αν έχεις κάποιον φίλο/φίλη και τον βλέπεις με ένα μουσικό όργανο να βγάζει παράξενους ήχους, να φαλτσάρει, να κάνει λάθη, απομακρύνσου. Ή θα είναι κακός μουσικός και θα σου τραυματίσει τα αυτιά, ή θα προσπαθεί να μάθει κάποιο τραγούδι, οπότε και πάλι απομακρύνσου και έλα πάλι όταν το έχει βγάλει, ή θα είναι κάποιος μουσικός που τον επισκέφτηκε η Έμπνευση και προσπαθεί να ερμηνεύσει αυτό που έχει κατά νου. Σε αυτή τη φάση είναι που η "Μούσα" σου λέει πράγματα που δεν καταλαβαίνεις πλήρως και βασανίζεσαι για ώρα μέχρι να τα εκφράσεις, καθώς δε σου παρέχονται κάποιες σημειώσεις. Εκεί είναι που βοηθάει να έχεις κάποιες θεωρητικές γνώσεις ώστε να μη χάνεσαι στο πλήθος των επιλογών. Όπως και να 'χει πάντως, είναι ζόρικο αυτό το στάδιο. Οπότε αφήκετέ μας για κάποια ώρα στην ησυχία μας. Και για να απαντήσω στο ερώτημα αν είναι απαραίτητη η επίκληση σκοτεινών δυνάμεων θα πω, ναι είναι. Δε σημαίνει αυτό πως απαιτείται κάποιο αρχαίο ξεχασμένο τελετουργικό με ειδικά κεριά και παράξενα σύμβολα στο έδαφος γιατί συνήθως ο καλλιτέχνης δε χρειάζεται τυπολατρικά μέσα. Αν σκεφτεί κανείς ότι ο καλλιτέχνης απορροφά από γύρω του σα σφουγγάρι όλα τα θετικά και κυρίως τα αρνητικά συναισθήματα, τα μετατρέπει μέσα του και μετά τα εκφράζει μέσω του έργου του, εύκολα καταλαβαίνει πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι το τελετουργικό και η επίκληση, χωρίς να το έχει επιλέξει. 

    Κάποιοι τραγουδοποιοί γράφουν πρώτα τη μουσική και μετά τους στίχους. Άλλοι έχουν ήδη τους στίχους και πάνω σε αυτούς φτιάχνουν τη μουσική. Κάποιοι παίρνουν ψυχοτρόπες ουσίες και δε θυμούνται. Συνήθως συμβαίνει το πρώτο και η μουσική καθορίζει και το συναισθηματικό πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούν οι στίχοι. Παίζουν ρόλο οι ουσίες όμως στην έμπνευση; Η απάντηση δεν είναι απλή. Σίγουρα ΔΕΝ είναι σύντομος δρόμος προς την έμπνευση. Δεν σημαίνει πως η χρήση μιας ουσίας σε κάνει καλλιτέχνη. Παρατηρεί βέβαια κανείς πως υπάρχει μια σύνδεση αν κοιτάξει την εποχή της άνθησης του ρεμπέτικου ή τα τέλη των 60ς. Η απάντηση κρύβεται στη σχέση λανθάνουσας αναστολής και ευφυΐας. Για περισσότερα δες το βίντεο "Ψυχασθένεια και Μεγαλοφυΐα" του Skeptic Theory. Γενικά για να κλείσει το ζήτημα, η θέση είναι η εξής: Αν σου περισσεύουν λεφτά για ουσίες καλύτερα πήγαινε κανα ταξίδι, αγόρασε μια καινούργια κιθάρα ή ένα βιβλίο, δες θέατρο. Σίγουρα θα εμπνευστείς έτσι. 

Ενορχήστρωση και ηχογράφηση

    Έχεις αφιερώσει χρόνο λοιπόν, έχεις βρει το κουπλέ, το ρεφρέν, τη γέφυρα, έχεις γράψει τους στίχους σου και το τραγουδάς όμορφα κι ωραία κάνοντας γκράγκα-γκρούγκα στην κιθάρα. Και σκέφτεσαι, ωραίο είναι αλλά μήπως πρέπει να το καταγράψω κάπου να το 'χω να το ακούω; Να το ανεβάσω κιόλας να το ακούσει και κανένας άνθρωπος. Να μου πούνε κι ένα μπράβο ρε παιδί μου. Και εδώ είναι φίλε αναγνώστη που τα πράγματα παίρνουν μια παράξενη τροπή. 

    Βλέπεις, αν σκοπεύεις να σε ακούνε κι άλλοι άνθρωποι πέρα από τον εαυτό σου, το σύντροφό σου και το σκύλο σου, τότε θα πρέπει να αντέχεις και κριτική. Και πέραν του ότι οι κριτικές δεν είναι πάντα θετικές, πολλές φορές δεν είναι καν αξιόπιστες. Έτσι πρέπει να κάνεις το καλύτερο δυνατό να γλυτώσεις το κράξιμο. Ας πούμε τώρα πως έχεις μια μπάντα και δεν είσαι μοναχικός καουμπόη της μουσικής. Μπορείς να το δουλέψεις μαζί τους ώστε να βελτιώσεις το τραγούδι ακούγοντας και τη γνώμη των υπόλοιπων μουσικών. Εκεί θα αποφασιστεί τι όργανο πρέπει να κάνει τι. Ποιά όργανα και ήχοι ταιριάζουν. Μήπως το τραγούδι χρειάζεται σαξόφωνο; Μήπως θέλει βιολί; Και που θα βρούμε τώρα βιολιτζή; Μήπως ο ντράμερ δεν πρέπει να κοπανάει ανελέητα τα τύμπανα σε όλο το κομμάτι σαν να μην υπάρχει αύριο; Μήπως ο κιθαρίστας να χαμηλώσει τον ενισχυτή του ώστε να διατηρήσουμε την ακοή μας και για αύριο που θα κοπανάει πάλι ο ντράμερ τα τύμπανα; Τα ερωτήματα πολλά, ο θόρυβος μεγάλος και οι γείτονες ιδιότροποι. 

     Τελικά η άκρη βρίσκεται, η μπάντα είναι έτοιμη και ενδεχομένως να έχουν γίνει και οι απαραίτητες ζωντανές εμφανίσεις (ένα άλλο πολύ μεγάλο κεφάλαιο). Ας κάνουμε ηχογράφηση! Τώρα αυτό μπορεί να γίνει του στυλ DIY, ίσως με μικρότερο κόστος ή σε ένα στούντιο ηχογραφήσεων, που είναι πιο ασφαλές και επαγγελματικό. Αν επιλεχθεί η πρώτη περίπτωση, είναι αναγκαίος ένας καλός χώρος, εξοπλισμός για ηχογράφηση, αλλά και γνώσεις ηχοληψίας και μείξης. Πράγματα που, αν και αυτονόητα, συχνά παραβλέπονται, με ολέθρια αποτελέσματα. Στη δεύτερη περίπτωση του στούντιο, θα έχεις τον εξοπλισμό, το χώρο και ο,τι είναι απαραίτητο, αλλά πρέπει να είσαι έτοιμος. Ο κάθε μουσικός οφείλει να είναι άριστα προετοιμασμένος και συνειδητοποιημένος. Και ξέρεις γιατί; Γιατί Time Is Money, όπως έλεγε η γιαγιά μου που ήταν λύκος της Γουολ Στριτ πριν τον Ντι Καπριο. Αν χρειάζεσαι 46 λήψεις για να γράψεις τα μέρη της κιθάρας, 37 λήψεις για να γράψεις τη φωνή χωρίς φάλτσα και 83 για τα τύμπανα, ΙΣΩΣ κάτι δεν πάει καλά. Αν κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης ο ηχολήπτης/μηχανικός τραβώντας τα μαλλιά του αναφέρει πως στο δεύτερο κουπλέ το μπάσο παίζει Φα, η κιθάρα παίζει Μι και τα πλήκτρα Σολ ύφεση ταυτόχρονα και για έξι διαδοχικά χτυπήματα, πρέπει να τεθεί ανοιχτά το ερώτημα αν έχουν όλοι επίγνωση πως η νότα που έπρεπε να παιχτεί απ' όλους ήταν μόνο η Σι. Να συμπληρώσω εδώ πως κατά πάσα πιθανότητα ο πληκτράς/πληκτρού είναι ο μουσικός που είναι σωστός παρόλο που εμφανίζει τη χαμηλότερη αυτοπεποίθηση (γι' αυτό και στο παράδειγμα που έφερα παίζει την 5η).

    Πάμε στην περίπτωση που είσαι μοναχικός καουμπόη τώρα. Το γιατί συμβαίνει αυτό είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο. Μπορεί να είσαι αντικοινωνικός, ψωνάρα, επικηρυγμένος εγκληματίας του γλυκού νερού. Ίσως απλά να θες να δεις τι μπορείς να πετύχεις μόνος.'Οπως και να 'χει, αν αποφασίσεις να συνεργαστείς με στούντιο, ηχολήπτη, μηχανικό ήχου, τα πράγματα μοιάζουν με την προηγούμενη περίπτωση με τη βασική διαφορά πως πρέπει να μπορείς παίξεις όποιο όργανο είναι αναγκαίο ο ίδιος. Πράγμα που αποκλείει το ενδεχόμενο ζωντανής ηχογράφησης αν μιλάμε για πολλά όργανα. Εκεί είναι που θα σιγουρευτείς ότι οι ντράμερς είναι μουσικοί παρεμπιπτόντως, είτε προσπαθήσεις να παίξεις ντραμς είτε κάνεις την απόπειρα για drum-programming. Επίσης υπάρχει το θετικό πως μπορείς να τσακώνεσαι περισσότερη ώρα με τον ηχολήπτη/ μηχανικό, ο οποίος ΠΑΝΤΑ θα σου λέει πως έχει μια καλύτερη ιδέα για το πως μπορεί να γίνει το δικό σου τραγούδι.

Επεξεργασία και μείξη

    Έχουμε καταγράψει τα πάντα. Φωνές, βιολιά, κιθάρες, πιάνα, ντράμς, μπάσο, εκκλησιαστικό όργανο, μπαγλαμά, ντιτζέριντου και μουσικό πριόνι. Αν προσπεράσουμε το γεγονός πως αυτή θα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα και προοδευτική ενορχήστρωση, είμαστε έτοιμοι, έτσι δεν είναι; Γιατί το αποτέλεσμα όμως είναι μια ακουστική μουτζούρα; Μήπως παραλείψαμε κάποιο μουσικό όργανο που θα τα έκανε όλα να ακούγονται καλύτερα; Όχι, αν και θα ταίριαζε και μια άρπα εκεί μέσα. Το πρόβλημα είναι πως δεν έχουν ρυθμιστεί τα όργανα να ακούγονται καλά ως σύνολο. Σα μονάδες που λειτουργούν αρμονικά για ένα κοινό σκοπό. Και έτσι ξεκινά μια καινούργια μουσική περιπέτεια.

    Αυτό το στάδιο παραγωγής άλλοτε μοιάζει με χειρουργείο, άλλες με ταξίδι σε παρανοϊκούς λαβυρίνθους του ήχου. Κάποιες φορές ο χρόνος φαίνεται να σταματά, και άλλες να τρέχει. Υπάρχουν στιγμές που δε μπορείς να εμπιστευτείς τα αυτιά σου καθώς έχεις ακούσεις το τραγούδι, ή μάλλον συγκεκριμένα αποσπάσματα του τραγουδιού, τόσες πολλές φορές και όλα είναι θολά και ακαθόριστα. Τώρα το αν ο δημιουργός του τραγουδιού θέλει να ασχοληθεί ενεργά με αυτό το στάδιο είναι θέμα επιλογής του. Μπορεί απλά να πληρώσει το μηχανικό ήχου που θέλει, ώστε να γίνει η δουλειά σωστά. Σε αυτό το στάδιο, αν συμπεριλάβουμε και το mastering, είναι που το μουσικό κομμάτι θα πάρει την τελική του μορφή. Είναι το πιο δυσνόητο και άγνωστο στάδιο της παραγωγής για όσους δεν ασχολούνται με τη δημιουργία μουσικής αλλά εξίσου σημαντικό, καθώς μια καλή μείξη αναδεικνύει την δουλειά που έχει γίνει στη σύνθεση και στην ηχογράφηση. Οπότε δείξτε λίγο αγάπη και κατανόηση στους μηχανικούς ήχου και αν μπορείτε να έχετε μαζί σας ένα depon/panadol/ασπιρίνη, γιατί χρειάζονται ένα-δύο την ημέρα.

Κάτι σαν επίλογος

    Τα τελευταία χρόνια είναι όλο και πιο συχνές οι παραγωγές από one-man-bands. Και είναι λογικό αφού ο δημιουργός μπορεί να έχει τον πλήρη έλεγχο στα πάντα, είναι πιο οικονομικό και γλυτώνεις τις αντιπαραθέσεις. Όμως δε μπορώ να βγάλω απ' το μυαλό μου την ιδέα πως αν συνεργαστούν δύο άνθρωποι που συνεννοούνται μεταξύ τους, προκύπτουν εξαιρετικές μουσικές. Έχοντας δουλέψει με αυτό τον τρόπο με τον Αντρέα ως Mystic Sign, αλλά και με τον Κώστα (Cosmusic), ξέρω πως ισχύει. Οπότε θα έλεγα πως αν υπάρχει η ευκαιρία τόλμησέ το.